کد مطلب:144 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:277
احکام قـرض
قرض دادن از كارهای مستحبی است كه در آیات قرآن و اخبار راجع به آن زیاد سفارش شده است، از پیغمبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت شده كه هر كس به برادر مسلمان خود قرض بدهد مال او زیاد می شود و ملائكه بر او رحمت می فرستند و اگر با بدهكار خود مدارا كند، بدون حساب و بسرعت از صراط می گذرد و كسی كه برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد، بهشت بر او حرام می شود. و نیز در روایتی آمده است ثواب صدقه ده برابر است و ثواب قرض هیجده برابر.
مسأله 2378 ـ در قرض لازم نیست صیغه بخوانند بلكه اگر چیزی را به نیت قرض به كسی بدهد و او هم به همین قصد بگیرد، صحیح است.
مسأله 2379 ـ اگر در قرض شرط كنند كه در وقت معین آن را بپردازند پیش از رسیدن آن وقت، لازم نیست طلبكار قبول كند ولی اگر تعیین وقت فقط برای همراهی با بدهكار باشد چنانچه پیش از آن وقت هم قرض را بدهند باید قبول نماید.
مسأله 2380 ـ اگر در صیغه قرض برای پرداخت آن مدتی قرار دهند، طلبكار پیش از تمام شدن آن مدت نمی تواند طلب خود را مطالبه نماید ولی اگر مدت نداشته باشد، طلبكار هر وقت بخواهد، می تواند طلب خود را مطالبه نماید.
مسأله 2381 ـ اگر طلبكار طلب خود را در موقعی كه حق دارد مطالبه كند، چنانچه بدهكار بتواند بدهی خود را بدهد، باید فوراً آن را بپردازد و اگر تأخیر بیندازد
[392]
گناهكار است.
مسأله 2382 ـ اگر بدهكار غیر از خانه ای كه مناسب شأن اوست و در آن نشسته و اثاثیه منزل و چیزهای دیگری كه به آنها احتیاج دارد، چیزی نداشته باشد طلبكار نمی تواند طلب خود را از او مطالبه نماید، بلكه باید صبر كند تا بتواند بدهی خود را بدهد.
مسأله 2383 ـ كسی كه بدهكار است و نمی تواند بدهی خود را بدهد چنانچه بتواند كاسبی كند و برای او حرج نباشد واجب است كه كسب كند و بدهی خود را بدهد.
مسأله 2384 ـ كسی كه دسترسی به طلبكار خود ندارد، چنانچه امید نداشته باشد كه او یا وارث او را پیدا كند، بنابر احتیاط باید با اجازه مجتهد جامع الشرائط طلب او را به فقیر بدهد، و اگر طلبكار او سیّد نباشد احتیاط واجب آنستكه طلب او را به سیّد فقیر ندهد.
مسأله 2385 ـ اگر مال میت بیشتر از خرج واجب كفن و دفن و بدهی او نباشد، باید مالش را به همین مصرفها برسانند و به وارث او چیزی نمی رسد.
مسأله 2386 ـ اگر كسی مقداری پول طلا یا نقره یا چیزهای مثلی دیگر را قرض كند و قیمت آن كم شود، یا چند برابر گردد، چنانچه همان مقدار را كه گرفته پس بدهد كافی است، ولی اگر هر دو به غیر آن راضی شوند اشكال ندارد.
مسأله 2387 ـ اگر مالی را كه قرض كرده از بین نرفته باشد و صاحب مال، همان را مطالبه كند احتیاط مستحب آن است كه بدهكار، همان مال را به او بدهد.
مسأله 2388 ـ اگر كسی كه قرض می دهد شرط كند كه زیادتر از مقداری كه می دهد بگیرد، مثلا یك من گندم بدهد و شرط كند كه یك من و پنج سیر بگیرد، یا ده تخم مرغ بدهد كه یازده تا بگیرد، ربا و حرام است بلكه اگر قرار بگذارد كه بدهكار كاری برای او انجام دهد، یا چیزی را كه قرض كرده با مقداری جنس دیگر پس دهد، مثلا شرط كند یك تومانی را كه قرض كرده با یك كبریت پس دهد، ربا و حرام است و نیز اگر با او شرط كند كه چیزی را كه قرض می گیرد به طور مخصوص پس دهد، مثلا مقداری طلای نساخته به او بدهد و شرط كند كه ساخته پس بگیرد، باز هم ربا و حرام می باشد. ولی اگر بدون این كه شرط كند، خود بدهكار زیادتر از آنچه قرض كرده پس بدهد اشكال ندارد بلكه مستحب است.
[393]
مسأله 2389 ـ ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است، و كسی كه قرض ربایی گرفته مالك آن نمی شود و نمی تواند در آن تصرف كند ولی چنانچه طوری باشد كه اگر قرار ربا را هم نداده بودند، صاحب پول راضی بوده كه گیرنده قرض در آن پول تصرّف كند، قرض گیرنده می تواند در آن بدون اشكال تصرّف نماید.
مسأله 2390 ـ اگر گندم یا بذر دیگری را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت كند، حاصلی كه از آن به دست می آید مال قرض دهنده است.
مسأله 2391 ـ اگر لباسی را بذمّه بخرد و بعداً از پولی كه بابت ربا گرفته، یا از پول حلالی كه مخلوط با ربا است به صاحب لباس بدهد چنانچه موقع خریداری قصد داشته از این پول بدهد پوشیدن آن لباس جایز نیست و نماز خواندن در آن بنابر احتیاط باطل است، و اگر در هنگام خرید چنین قصدی نداشته باشد پوشیدن آن لباس جایز و نماز در آن صحیح است و نیز اگر پول ربایی یا حلال مخلوط به حرام داشته باشد و به فروشنده بگوید كه این لباس را با این پول می خرم، پوشیدن آن لباس حرام است و اگر بداند پوشیدن آن حرام است نماز خواندن در آن هم بنابر احتیاط واجب باطل می باشد.
مسأله 2392 ـ اگر انسان مقداری پول به تاجر بدهد كه در شهر دیگر از طرف او كمتر بگیرد، اشكال ندارد و این را صرف برات می گویند. و این بمانند آنستكه قسمتی از طلب خود را صرفنظر كرده باشد و همچنین است اگر پولی را به كسی بدهد و شرط كند همان مقدار را در شهر دیگری به او پس بدهد.
مسأله 2393 ـ اگر مقداری پول به كسی بدهد كه بعد از چند روز در شهر دیگر زیادتر بگیرد، مثلا نهصد و نود تومان بدهد كه بعد از ده روز در شهر دیگر هزار تومان بگیرد ربا و حرام است، ولی اگر كسی كه زیادی را می گیرد در مقابل زیادی جنس بدهد یا عملی انجام دهد اشكال ندارد.
مسأله 2394 ـ اگر كسی از دیگری طلبی دارد كه وزنی و پیمانه ای نیست می تواند آنرا به شخص بدهكار یا دیگری به كمتر فروخته و وجه آنرا نقداً بگیرد بنابر این در زمان حاضر برات یا سفته هائی كه طلبكار از بدهكار گرفته است می تواند آنها را
[394]
به بانك یا به شخص دیگر به كمتر از طلب خود بفروشد و وجه آن را نقداً بگیرد زیرا كه اسكناسهای معمولی با وزن و پیمانه معامله نمی شود.
مسأله 2378 ـ در قرض لازم نیست صیغه بخوانند بلكه اگر چیزی را به نیت قرض به كسی بدهد و او هم به همین قصد بگیرد، صحیح است.
مسأله 2379 ـ اگر در قرض شرط كنند كه در وقت معین آن را بپردازند پیش از رسیدن آن وقت، لازم نیست طلبكار قبول كند ولی اگر تعیین وقت فقط برای همراهی با بدهكار باشد چنانچه پیش از آن وقت هم قرض را بدهند باید قبول نماید.
مسأله 2380 ـ اگر در صیغه قرض برای پرداخت آن مدتی قرار دهند، طلبكار پیش از تمام شدن آن مدت نمی تواند طلب خود را مطالبه نماید ولی اگر مدت نداشته باشد، طلبكار هر وقت بخواهد، می تواند طلب خود را مطالبه نماید.
مسأله 2381 ـ اگر طلبكار طلب خود را در موقعی كه حق دارد مطالبه كند، چنانچه بدهكار بتواند بدهی خود را بدهد، باید فوراً آن را بپردازد و اگر تأخیر بیندازد
[392]
گناهكار است.
مسأله 2382 ـ اگر بدهكار غیر از خانه ای كه مناسب شأن اوست و در آن نشسته و اثاثیه منزل و چیزهای دیگری كه به آنها احتیاج دارد، چیزی نداشته باشد طلبكار نمی تواند طلب خود را از او مطالبه نماید، بلكه باید صبر كند تا بتواند بدهی خود را بدهد.
مسأله 2383 ـ كسی كه بدهكار است و نمی تواند بدهی خود را بدهد چنانچه بتواند كاسبی كند و برای او حرج نباشد واجب است كه كسب كند و بدهی خود را بدهد.
مسأله 2384 ـ كسی كه دسترسی به طلبكار خود ندارد، چنانچه امید نداشته باشد كه او یا وارث او را پیدا كند، بنابر احتیاط باید با اجازه مجتهد جامع الشرائط طلب او را به فقیر بدهد، و اگر طلبكار او سیّد نباشد احتیاط واجب آنستكه طلب او را به سیّد فقیر ندهد.
مسأله 2385 ـ اگر مال میت بیشتر از خرج واجب كفن و دفن و بدهی او نباشد، باید مالش را به همین مصرفها برسانند و به وارث او چیزی نمی رسد.
مسأله 2386 ـ اگر كسی مقداری پول طلا یا نقره یا چیزهای مثلی دیگر را قرض كند و قیمت آن كم شود، یا چند برابر گردد، چنانچه همان مقدار را كه گرفته پس بدهد كافی است، ولی اگر هر دو به غیر آن راضی شوند اشكال ندارد.
مسأله 2387 ـ اگر مالی را كه قرض كرده از بین نرفته باشد و صاحب مال، همان را مطالبه كند احتیاط مستحب آن است كه بدهكار، همان مال را به او بدهد.
مسأله 2388 ـ اگر كسی كه قرض می دهد شرط كند كه زیادتر از مقداری كه می دهد بگیرد، مثلا یك من گندم بدهد و شرط كند كه یك من و پنج سیر بگیرد، یا ده تخم مرغ بدهد كه یازده تا بگیرد، ربا و حرام است بلكه اگر قرار بگذارد كه بدهكار كاری برای او انجام دهد، یا چیزی را كه قرض كرده با مقداری جنس دیگر پس دهد، مثلا شرط كند یك تومانی را كه قرض كرده با یك كبریت پس دهد، ربا و حرام است و نیز اگر با او شرط كند كه چیزی را كه قرض می گیرد به طور مخصوص پس دهد، مثلا مقداری طلای نساخته به او بدهد و شرط كند كه ساخته پس بگیرد، باز هم ربا و حرام می باشد. ولی اگر بدون این كه شرط كند، خود بدهكار زیادتر از آنچه قرض كرده پس بدهد اشكال ندارد بلكه مستحب است.
[393]
مسأله 2389 ـ ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است، و كسی كه قرض ربایی گرفته مالك آن نمی شود و نمی تواند در آن تصرف كند ولی چنانچه طوری باشد كه اگر قرار ربا را هم نداده بودند، صاحب پول راضی بوده كه گیرنده قرض در آن پول تصرّف كند، قرض گیرنده می تواند در آن بدون اشكال تصرّف نماید.
مسأله 2390 ـ اگر گندم یا بذر دیگری را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت كند، حاصلی كه از آن به دست می آید مال قرض دهنده است.
مسأله 2391 ـ اگر لباسی را بذمّه بخرد و بعداً از پولی كه بابت ربا گرفته، یا از پول حلالی كه مخلوط با ربا است به صاحب لباس بدهد چنانچه موقع خریداری قصد داشته از این پول بدهد پوشیدن آن لباس جایز نیست و نماز خواندن در آن بنابر احتیاط باطل است، و اگر در هنگام خرید چنین قصدی نداشته باشد پوشیدن آن لباس جایز و نماز در آن صحیح است و نیز اگر پول ربایی یا حلال مخلوط به حرام داشته باشد و به فروشنده بگوید كه این لباس را با این پول می خرم، پوشیدن آن لباس حرام است و اگر بداند پوشیدن آن حرام است نماز خواندن در آن هم بنابر احتیاط واجب باطل می باشد.
مسأله 2392 ـ اگر انسان مقداری پول به تاجر بدهد كه در شهر دیگر از طرف او كمتر بگیرد، اشكال ندارد و این را صرف برات می گویند. و این بمانند آنستكه قسمتی از طلب خود را صرفنظر كرده باشد و همچنین است اگر پولی را به كسی بدهد و شرط كند همان مقدار را در شهر دیگری به او پس بدهد.
مسأله 2393 ـ اگر مقداری پول به كسی بدهد كه بعد از چند روز در شهر دیگر زیادتر بگیرد، مثلا نهصد و نود تومان بدهد كه بعد از ده روز در شهر دیگر هزار تومان بگیرد ربا و حرام است، ولی اگر كسی كه زیادی را می گیرد در مقابل زیادی جنس بدهد یا عملی انجام دهد اشكال ندارد.
مسأله 2394 ـ اگر كسی از دیگری طلبی دارد كه وزنی و پیمانه ای نیست می تواند آنرا به شخص بدهكار یا دیگری به كمتر فروخته و وجه آنرا نقداً بگیرد بنابر این در زمان حاضر برات یا سفته هائی كه طلبكار از بدهكار گرفته است می تواند آنها را
[394]
به بانك یا به شخص دیگر به كمتر از طلب خود بفروشد و وجه آن را نقداً بگیرد زیرا كه اسكناسهای معمولی با وزن و پیمانه معامله نمی شود.